【重推】導夫先路的敦煌學大家
原標題(ti):【重推】導夫先(xian)路的敦煌學大(da)家
樊錦詩
饒(rao)宗(zong)頤(yi)先(xian)生(sheng)是(shi)海內外景(jing)仰的(de)漢學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)泰斗,其治(zhi)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)廣(guang)博深(shen)湛,橫無(wu)際(ji)涯(ya),廣(guang)泛涉及古(gu)文字(zi)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、敦煌(huang)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、考古(gu)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、金石學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、歷史(shi)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、古(gu)典文學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、詞(ci)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、音樂史(shi)、藝術史(shi)、中印(yin)關(guan)系史(shi)、宗(zong)教史(shi)、楚辭學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、目錄學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)、方(fang)志學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)諸方(fang)面,即(ji)使在敦煌(huang)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)領域內,先(xian)生(sheng)也同樣是(shi)精深(shen)廣(guang)博。
我多年來認真拜(bai)讀饒先(xian)生(sheng)(sheng)的(de)論著,對有(you)關(guan)敦煌(huang)學研究的(de)一(yi)些篇章,更是多遍拜(bai)讀。每(mei)次閱(yue)讀,都能獲得(de)啟發和教益。先(xian)生(sheng)(sheng)生(sheng)(sheng)于書香門第,幼承庭(ting)訓,家學淵源深厚。中(zhong)年之后(hou)長期生(sheng)(sheng)活于香港,再加上在亞洲、歐洲和美洲多地游歷、研究和講(jiang)學,培(pei)植出(chu)會通古今、融會中(zhong)西的(de)學術(shu)大師風范。
先(xian)生(sheng)對學(xue)(xue)術始終秉持(chi)著一份深厚的敬(jing)意(yi)與真切的喜愛(ai)。他選擇了一條清苦的學(xue)(xue)術之路,數(shu)十年致力(li)(li)于(yu)國學(xue)(xue)研究,念茲在茲,樂(le)此不疲。他充分體認敦(dun)煌藏(zang)經(jing)洞出土(tu)文獻對于(yu)中(zhong)(zhong)國中(zhong)(zhong)古時代多學(xue)(xue)科研究珍貴而重要(yao)的價值,因而數(shu)十年來(lai)對敦(dun)煌學(xue)(xue)研究傾注心血,不遺余(yu)力(li)(li)。
先(xian)生(sheng)治(zhi)學(xue)(xue)(xue)具(ju)有極為廣博宏通的(de)(de)視野。在(zai)《我(wo)和敦煌(huang)學(xue)(xue)(xue)》一(yi)(yi)(yi)文(wen)中(zhong)先(xian)生(sheng)自述治(zhi)敦煌(huang)學(xue)(xue)(xue)之取(qu)向(xiang)說:“我(wo)一(yi)(yi)(yi)向(xiang)認為敦煌(huang)石窟所(suo)出(chu)(chu)的(de)(de)經卷(juan)文(wen)物,不過是歷(li)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)上的(de)(de)補充資料,我(wo)的(de)(de)研究無暇(xia)對某(mou)一(yi)(yi)(yi)件(jian)資料做(zuo)詳細的(de)(de)描寫比勘……我(wo)喜歡運用貫(guan)通的(de)(de)文(wen)化史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)方法,利用它們作為輔助的(de)(de)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)料,指出(chu)(chu)它在(zai)歷(li)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)某(mou)一(yi)(yi)(yi)問題上關鍵(jian)性的(de)(de)意義,這(zhe)是我(wo)的(de)(de)著眼(yan)點(dian)與(yu)他人不同(tong)的(de)(de)地方。”正如姜伯(bo)勤先(xian)生(sheng)指出(chu)(chu)的(de)(de),饒先(xian)生(sheng)對敦煌(huang)學(xue)(xue)(xue)的(de)(de)研究涉及佛(fo)教史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、道教史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、祆教史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、天文(wen)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、書(shu)法史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、畫史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、經學(xue)(xue)(xue)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、文(wen)學(xue)(xue)(xue)史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、中(zhong)外關系史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)、音樂史(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)(shi)等多個領域(yu),治(zhi)學(xue)(xue)(xue)領域(yu)之廣泛,在(zai)當代學(xue)(xue)(xue)者中(zhong)堪稱(cheng)獨(du)步。
即使(shi)在對(dui)(dui)(dui)單一課(ke)題的研究(jiu)中,先生也是貫通了(le)多方(fang)面的內容。譬如先生對(dui)(dui)(dui)敦煌(huang)(huang)畫(hua)(hua)稿(gao)研究(jiu)中,爬梳(shu)鉤稽(ji)散在寫卷(juan)中的白描(miao)、粉本、畫(hua)(hua)稿(gao)等重要材料,同時還(huan)結合(he)保存在美(mei)(mei)國普林斯頓大(da)學(xue)美(mei)(mei)術系的羅(luo)寄梅(mei)所拍(pai)攝的敦煌(huang)(huang)壁畫(hua)(hua)的照(zhao)片,結合(he)畫(hua)(hua)史(shi)進(jin)行(xing)系統研究(jiu),對(dui)(dui)(dui)白畫(hua)(hua)源流與敦煌(huang)(huang)畫(hua)(hua)風,白畫(hua)(hua)的作用、種類與題材,敦煌(huang)(huang)卷(juan)軸(zhou)中的白畫(hua)(hua)進(jin)行(xing)了(le)詳細研究(jiu),還(huan)探索了(le)敦煌(huang)(huang)壁畫(hua)(hua)中的十余種技(ji)法,不僅對(dui)(dui)(dui)敦煌(huang)(huang)繪畫(hua)(hua)進(jin)行(xing)了(le)深入的研究(jiu),而且(qie)拓展了(le)人們對(dui)(dui)(dui)中國繪畫(hua)(hua)史(shi)的認識(shi)。
先(xian)(xian)生治敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)學不僅涉及眾(zhong)多學科,而且力求開拓創(chuang)新,在許多領域都作(zuo)出了首創(chuang)性的(de)(de)(de)研(yan)(yan)(yan)究和開拓性的(de)(de)(de)貢(gong)獻。如(ru)先(xian)(xian)生最早校(xiao)錄、箋(jian)證倫敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)所藏敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)本《老子(zi)想爾注》,這部(bu)反映早期天師道思想的(de)(de)(de)千載秘籍(ji),闡明(ming)原(yuan)始道教思想,引發后來歐洲道教研(yan)(yan)(yan)究的(de)(de)(de)長期計劃(hua);首次將敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)寫本《文心雕龍》公之于(yu)世;首次據(ju)英倫敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)寫卷講禪宗史上的(de)(de)(de)摩(mo)訶衍(yan)入藏問題;最早提出“敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)白(bai)畫”的(de)(de)(de)概念(nian),把散布在敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)寫卷中(zhong)的(de)(de)(de)白(bai)描、粉本、畫稿(gao)等有(you)價值(zhi)的(de)(de)(de)材料編(bian)成《敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)白(bai)畫》一書(shu)(shu)(shu),填補(bu)了敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)藝術(shu)研(yan)(yan)(yan)究上的(de)(de)(de)一項空(kong)白(bai);其(qi)《敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)曲(qu)》《敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)曲(qu)續論》是敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)曲(qu)子(zi)詞研(yan)(yan)(yan)究的(de)(de)(de)先(xian)(xian)驅之作(zuo);先(xian)(xian)生也(ye)是研(yan)(yan)(yan)究敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)寫卷書(shu)(shu)(shu)法(fa)第一人,其(qi)所編(bian)撰《敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)書(shu)(shu)(shu)法(fa)叢刊》(共29冊(ce))是最早對敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)書(shu)(shu)(shu)法(fa)予(yu)以系統整理、介紹的(de)(de)(de)著作(zuo),對敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)書(shu)(shu)(shu)法(fa)乃至中(zhong)國書(shu)(shu)(shu)法(fa)史研(yan)(yan)(yan)究影(ying)響深遠。先(xian)(xian)生是當代最具開拓創(chuang)新精神的(de)(de)(de)“導夫先(xian)(xian)路(lu)”的(de)(de)(de)敦(dun)(dun)(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)(huang)學大(da)家(jia)。
先生(sheng)對(dui)每一個(ge)研(yan)究(jiu)(jiu)對(dui)象都不是淺嘗輒止,而(er)是力求窮其源(yuan)流。如他的(de)(de)(de)《敦(dun)煌曲(qu)》一書,不僅充分利用敦(dun)煌文獻(xian)中的(de)(de)(de)相(xiang)關資料,同時還密(mi)切結合中國古代文學文獻(xian)資料,特別是詞(ci)與釋門贊詠梵唄(bai)及其發展史(shi)上的(de)(de)(de)相(xiang)關資料,清理了(le)漢宋之(zhi)間,從梵唄(bai)、法(fa)樂(le)的(de)(de)(de)源(yuan)頭,以及如何由聲曲(qu)折、民謠的(de)(de)(de)源(yuan)頭,演(yan)變為雜曲(qu)、曲(qu)子,又(you)如何影(ying)響(xiang)到后來之(zhi)文人詞(ci),這不僅對(dui)敦(dun)煌文獻(xian)研(yan)究(jiu)(jiu)有(you)重(zhong)要意義,而(er)且對(dui)中國音(yin)樂(le)史(shi)和音(yin)樂(le)文學史(shi)的(de)(de)(de)研(yan)究(jiu)(jiu)也(ye)具有(you)重(zhong)要價(jia)值。
先(xian)(xian)(xian)生治學(xue)(xue)崇(chong)尚(shang)求真務實,不尚(shang)空談(tan),不做蹈空之(zhi)論(lun),其研(yan)究總是基于(yu)具體扎實的(de)(de)(de)文(wen)史(shi)資(zi)料的(de)(de)(de)考證、調(diao)查(cha),因而(er)(er)有的(de)(de)(de)研(yan)究者把先(xian)(xian)(xian)生的(de)(de)(de)治學(xue)(xue)方法(fa)歸為(wei)乾嘉學(xue)(xue)派。譬(pi)如(ru)在(zai)(zai)對敦煌(huang)曲(qu)(qu)的(de)(de)(de)研(yan)究中(zhong)(zhong),先(xian)(xian)(xian)生肯定了朱孝臧、王重民、任二北等(deng)先(xian)(xian)(xian)生的(de)(de)(de)研(yan)究成果(guo),探賾索隱,對于(yu)敦煌(huang)曲(qu)(qu)研(yan)究都有貢獻,同時指出其中(zhong)(zhong)仍存在(zai)(zai)著不足,主要原因是“未(wei)接觸原卷(juan)(juan),每沿前人之(zhi)誤,用(yong)力至深(shen),去真相尚(shang)遠”,而(er)(er)饒(rao)先(xian)(xian)(xian)生則(ze)親自赴法(fa)、英(ying)實地調(diao)查(cha),“有機緣檢讀英(ying)法(fa)敦煌(huang)寫(xie)卷(juan)(juan),考索結果(guo),復有不少新(xin)(xin)知(zhi)”,不僅對敦煌(huang)曲(qu)(qu)重新(xin)(xin)予以輯錄,使學(xue)(xue)者們得以看(kan)到(dao)敦煌(huang)寫(xie)卷(juan)(juan)中(zhong)(zhong)敦煌(huang)曲(qu)(qu)寫(xie)本(ben)文(wen)字的(de)(de)(de)原貌,而(er)(er)且糾正了許多學(xue)(xue)者根據自己判斷、理解而(er)(er)誤錄、擅改(gai)的(de)(de)(de)文(wen)字,體現了先(xian)(xian)(xian)生在(zai)(zai)學(xue)(xue)術研(yan)究中(zhong)(zhong)求真、求實的(de)(de)(de)精神。
先(xian)生(sheng)在(zai)大(da)量掌握(wo)歷(li)史(shi)(shi)文(wen)(wen)獻資料的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)基礎上,在(zai)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)術研(yan)究(jiu)(jiu)中(zhong)(zhong)(zhong)從(cong)來(lai)不(bu)盲從(cong),敢于提出不(bu)同(tong)(tong)意(yi)見,堅持自己(ji)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)術觀點(dian)。譬(pi)如(ru)在(zai)對(dui)敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)研(yan)究(jiu)(jiu)中(zhong)(zhong)(zhong),學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)者(zhe)們對(dui)“唐(tang)(tang)詞(ci)(ci)(ci)”名(ming)稱存有(you)(you)爭議。任二北先(xian)生(sheng)否認“唐(tang)(tang)詞(ci)(ci)(ci)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)存在(zai),饒先(xian)生(sheng)則(ze)陸續發(fa)表(biao)《為“唐(tang)(tang)詞(ci)(ci)(ci)”進一解》《唐(tang)(tang)詞(ci)(ci)(ci)再(zai)辯(bian)》予(yu)以(yi)批駁(bo),用確鑿的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)史(shi)(shi)籍(ji)材(cai)料證(zheng)明(ming)唐(tang)(tang)人已(yi)有(you)(you)“詞(ci)(ci)(ci)”的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)概念。再(zai)如(ru)《敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)》一書(shu)中(zhong)(zhong)(zhong)對(dui)“敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)”材(cai)料的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)收(shou)(shou)錄范圍較廣,有(you)(you)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)者(zhe)對(dui)此(ci)予(yu)以(yi)質(zhi)疑,認為不(bu)大(da)符(fu)合(he)嚴格的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)“曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)”文(wen)(wen)體(ti)。其(qi)實,以(yi)后(hou)世嚴格的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)標準,或純文(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)角(jiao)度來(lai)審視,敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)確不(bu)完全符(fu)合(he)。但對(dui)此(ci)問題必須(xu)以(yi)歷(li)史(shi)(shi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)眼光來(lai)看(kan)。首先(xian),任何一種文(wen)(wen)體(ti)都有(you)(you)產(chan)生(sheng)、形成并逐漸成熟(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)發(fa)展過程。從(cong)現(xian)存敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)來(lai)看(kan),不(bu)僅用韻(yun)不(bu)大(da)嚴格,甚至有(you)(you)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)同(tong)(tong)一調(diao)名(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)曲(qu)(qu)(qu)詞(ci)(ci)(ci)體(ti)式也不(bu)相(xiang)同(tong)(tong),它(ta)們代表(biao)了(le)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)早(zao)期(qi)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)不(bu)完全成熟(shu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)形態。其(qi)次,不(bu)應(ying)該(gai)忽視的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)是(shi)(shi),敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)寫卷中(zhong)(zhong)(zhong)許多文(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)作(zuo)品都與佛(fo)(fo)(fo)教關系密(mi)切,其(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)歌詞(ci)(ci)(ci)特別是(shi)(shi)佛(fo)(fo)(fo)曲(qu)(qu)(qu)具(ju)有(you)(you)很大(da)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)創新(xin)性,它(ta)們既(ji)受到佛(fo)(fo)(fo)經的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)啟發(fa)和影響,具(ju)有(you)(you)佛(fo)(fo)(fo)教的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)思想內涵(han),同(tong)(tong)時又吸收(shou)(shou)了(le)我國民間文(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)韻(yun)散結合(he)、音韻(yun)和諧(xie)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)文(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)體(ti)式,具(ju)有(you)(you)鮮(xian)活的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)藝術生(sheng)命力,代表(biao)了(le)唐(tang)(tang)、五(wu)代和宋代時期(qi)中(zhong)(zhong)(zhong)國音樂文(wen)(wen)學(xue)(xue)(xue)(xue)(xue)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)新(xin)形態。如(ru)果舍棄(qi)敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)寫卷中(zhong)(zhong)(zhong)數量眾多、特色鮮(xian)明(ming)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)佛(fo)(fo)(fo)曲(qu)(qu)(qu),將無法全面地(di)、深入地(di)認識(shi)敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)子詞(ci)(ci)(ci)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)源流演變。正是(shi)(shi)基于這樣的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)認識(shi),饒先(xian)生(sheng)在(zai)《敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)》一書(shu)中(zhong)(zhong)(zhong)不(bu)同(tong)(tong)流俗,堅持擴大(da)敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)收(shou)(shou)錄范圍,將一些佛(fo)(fo)(fo)曲(qu)(qu)(qu)也收(shou)(shou)入敦(dun)(dun)(dun)煌(huang)(huang)曲(qu)(qu)(qu)作(zuo)品中(zhong)(zhong)(zhong),顯示(shi)出了(le)先(xian)生(sheng)為求(qiu)正而(er)獨(du)立(li)思考的(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)(de)精(jing)神。
饒先生是近百年來中國最具(ju)典范性的(de)(de)(de)學者之(zhi)一。一方面(mian),先生在(zai)(zai)包括(kuo)敦煌(huang)學在(zai)(zai)內的(de)(de)(de)漢學研究眾多(duo)領域(yu)取得的(de)(de)(de)成果,代(dai)(dai)表了中國當代(dai)(dai)學者在(zai)(zai)漢學研究領域(yu)的(de)(de)(de)最高(gao)成就(jiu)和水(shui)(shui)平;另一方面(mian),先生身上體現出了一代(dai)(dai)學術宗師的(de)(de)(de)崇高(gao)品格(ge)和精神風范。也許(xu),今(jin)后(hou)(hou)很難再(zai)有學者達到(dao),更難超越饒先生的(de)(de)(de)學術成就(jiu)和水(shui)(shui)平,但先生的(de)(de)(de)精神風范值得后(hou)(hou)學師法和效仿。高(gao)山(shan)仰(yang)止,景行行止,雖不能至(zhi),心向往之(zhi)。
(《選(xuan)堂集林(lin):敦煌學卷》,饒宗頤著,山東畫(hua)報(bao)出版(ban)社出版(ban))
相關新聞
- 2019-12-03在敦煌聽曲子戲
- 2019-06-05“覺色敦煌”亮相上海
- 2019-05-24敦煌詩歌的傳統
- 2018-11-30敦煌的冬天
精彩推薦
- 酒鋼:有序復工 持續抗疫
- 【甘肅全民戰“疫”日記】戰“疫”歸來 她就做我的最美新娘
- 視頻連線 這位援助武漢學生家長為孩子們上了一堂課
- 蘭州65家標準化菜市場全部恢復營業(圖)
- 蘭州:團市委攜愛心企業為醫務工作者捐贈物資
- 甘肅制定傾斜政策激勵關愛疫情防控一線專業技術人才
- 【疫情防護 甘肅在行動】團省委通報表揚一批優秀抗疫青年志愿者集體和個人
- 蘭州白塔山上俯瞰藍色黃河 山水如畫沁心弦


第20屆“相約北京”國際藝術節以文化之光添彩冬奧
戲曲音樂劇《冼夫人》廣州首演